NAYLON ve PLASTIK

Naylon ve Plastik

Nasıl tekerlek insanlık tarihinin en büyük buluşlarından ilki ise naylon yada plastik icadi hayatımızdaki son yüzyılın en büyük gelişmelerden birisi. Nasıl üretildiği, nelerden yapıldığı kısmına hiç girmeyeceğim.

Yazıya başlamadan biraz çevresel boyutuna değinmek isterim. Bilimsel tanımı bir tarafa bırakırsak çevre için, içinde yaşadığımız, bir parçası olduğumuz canlı cansız herşey diyebiliriz. Binalarda çevrenin bir unsuru, akan su, dağdaki taş parçası, börtü böcek bakteri vb en küçük canlılardan en büyük dağlara kadar olduğu gibi. Ama çevresel koşullar dediğimiz de akla, canlılar ve canlıları etkileyen diğer unsurlar gelmektedir. Ve günümüz en büyük problemlerinden birisi belki de en önemlisi çevresel kirliliktir. Doğal dengesi içinde hayat süregelen çevrenin, insan unsuru başta olmak üzere dengenin bozulması, bir avantaja rağmen birçok olumsuz etkinin ortaya çıkması diyebiliriz, çevresel kirlilik için kısaca. Göle attığımız bir taş, cullup diye güzel bir ses çıkarıp sonrasında çevresinde bir sürü halka oluşturarak hoş bir görüntü ortaya koysa da diğer taraftan kenardaki çiftleşen veya yuvasına yumurtlayan kurbağanın ürkmesine sebep olmakta, yumurtanın yuva yerine hemen altına boşluğa düşmesi ve boşa gitmesine sebep olabilmektedir. Doğal denge bozulmaktadır.

Naylon veya plastik yüzyılın icatlarından birisi, bence en önemli icadıdır. Daha öncekiler, ok-yay, tekerlek, barut, petrol gibi önemli icatlardan bir tanesi naylon-plastik üretimi ve bunun kadar etkili önemli bir gelişme de motorlu araçlar ve biz kırsal kökenli insanlar, çiftçilerimiz için traktör son 50 yılın en önemli gelişmesidir. Naylon üretimi şöyle olmuştur, aşamaları şöyledir filan diyerek boğmayacağım sizleri, öğrenmek isteyenler bakar, araştırıp öğrenir, internet de bilgi derya deniz, doğru yada yanlıştan öte çok. BEN kara çocuk, biz kara çocuklar açısından bakacağım olaya, neden önemli bir icat diye düşüncemi paylaşmak istiyorum. Naylon neden önemli biz kara çocuklara? Sorusuna cevap vermeye çalışacağım, kendimce, dilim döndüğünce ve size anlatabildiğim kadarıyla...

Naylon ve plastiği nerelerde kullanırız, oradan başlayalım isterseniz.  Naylon deyince aklımıza ilk elinize aldığımız poşetler akla gelir, özellikle poşet paralı denildikten bu yana, hemen hemen son bir yıldır en çok konuşulan konulardan biriydi. Tabi bu korona illeti, covid-19 hayatımıza girmeden önce, gireli maalesef en çok korona Virüsünü konuşur olduk. Ne poşeti, ne Suriye’deki operasyonu, ne Arakan, Filistin vb yerlerde müslümanlara yapılan zulüm vb hepsini unuttuk gittik. Hepsi rafa kalktı ve tılsımlı bir güç tarafından adeta sihirli değnek ile dokunmuşçasına unuttuk ve sanırsınız hepsi bitti gitti. Öyle değil tabi, arka planda herşey devam ediyor ve belki de daha fazla şeyler varda, üstü kapatılıyor. Bilemiyoruz, neyse konuyu dağıttım yine, dağılıyor ister istemez. Çünkü çok şey var, söylenecek yazılacak, keşke sihirli bir klavye olsa da, zihninden geçenleri dökse kaleme, bak bir mucit fikir daha, hatta vardır icat edilmiştir de biz bilmiyoruzdur. Geçmiş icatları düşündükçe kendimce diyorum ki, icat edilecek herşeyi bulmuşlar, bize pek birşey kalmamış, kalanlarda çok dipteki, uçtaki detaylar ve onlar içinde ayrı ilmi bilimsel bilgi gerekiyor ve o da bizlerde yok maalesef. Neyse konumuza geri dönelim. Naylon yada plastik nerelerde kullanılır, bir dedik poşet olarak taşıma ve saklama aracı olarak yer alıyor hayatımızda.

Başka nerede kullanılır naylon yada plastik, buna cevap verirken kırsal alanları düşünerek cevap vermeye çalışıyorum. Yağmur veya soğuğa karşı örtü elemanı, mont, yağmurluk gibi koruma amaçlı kullanım da söz konusudur. Sadece insan için değil hayvanlar, bitkiler içinde aynı mantıkta naylon kullanımı mevcut. Öncesinde naylon yokken napılırdı ki diye düşünelim bir isterseniz. Mesela kışlık insan veya hayvan barınağı için örtü malzemesi neyden yapılırdı. Tabi bunu araştırmalardan öte bildiğim ve anlatılan hayatlardan esinlenerek cevaplamaktayım. Şöyleki barınaklar kış ayları için daha çok çardak olarak adlandırılan, kenarlar kuru veya harç malzemeli duvardan çatı kısmı altı ağaç döşeli, ortalama 40-50 m2 alanlı kapalı yerlerdir. Bu çardak barınakların kış aylarında en büyük sorunu yağmur veya karda su akıtması en büyük sorundur. Bu sorunu çözmek için naylon icadı öncesinde ağaç direkler üzerine, ardıç ağacı kabuğu, çadır, at kuyruğu kılı gibi uygulamalar yada çardak çatısına varsa sac demir uygulaması, imkan yoksa saman karıştırılmış toprak, alçı kireç vb uygulamalar yapılmaktaydı (mış). Ama ne kadar kaplasanızda o malzemeyi, bu malzemeyi kullansanız da eğer beton dökmemiş, sac veya kurşun demir gibi eritme dökme madenler ile kaplayıp kapatamamışsanız, bir şekilde tam kapatılamamakta ve illaki sızıntı, akma veya temelden kaçırma gibi sebeplerle sıkıntılar olmakta ve oluşmaktaydı. Ama naylon ve plastik icat olalı, ki artık daha da ileri gitmiş teknoloji sayesinde pvc, branda, muşamba, polietilen membranlar gibi birçok alternatif ileri düzey çatı kaplama ile su sızıntısı yanında, ses, hava, gürültü gibi birçok geçirimler çözülmektedir.

Metal, demir gibi diğer malzemeler de zamanla tıkanma, küf pas tuz vb birçok yıpranma sebeplerine dayanıklılık hususunda plastik malzeme de daha iyi dayanıklı olabiliyor. Güneş ve ısınma gibi direk olumsuz etkileri en aza indirildiğinde 8-10 yıl belki daha uzun süreler dayanma ömrüne de sahip olan naylon ve plastik bir çok açıdan olduğu gibi dayanma süresi açısından da yüzyılın icadı olmaya aday bir üründür. Ayrıca mutfakta kullanılan kap-kacaktan sanayi yerlerine, fabrikalardan her kullanım alanına kadar her yerde kullanılan naylon ve plastiğin birde tarımsal faaliyetler açısından kullanımına bakalım isterseniz.

Kış yaz her mevsimde taze sebze meyveye ulaşabilmemizde naylonun katkısı çoktur. Turfanda sebze yetiştiriciliğini bir düşünün, kışın en soğuk, karlı günlerinde bile bir doğum günü pastası olarak çilekli pasta yapacak taze çileği, yazdan dondurucuya koymuşları ve sıcak iklimlerden bir dünya (altın fiyatı neredeyse) gelen tropik olanları saymazsak, bulabilmemizde naylonun katkısı büyüktür. Turfanda çileğin yada sebze meyvenin olmazsa olmazı, en büyük etmeni naylon örtü elemanı olarak naylondur. Naylon örtü olarak tünel seralar, dışardaki olumsuz iklim koşullarının etkisini azaltmakta hatta sıfırlamakta, sera ortamında nem, sıcaklık, ısı, bitki besini vb bir çok koşulu optimum, istenilen koşullara ayarlayanabilmektedir. Bunu da sağlayan örtü malzemesi olarak kullanılan naylonlardır, naylon dışarıdaki soğuk havayı sera içine geçirmezken, az olan güneş ışığının sıcaklığını artırarak içerisinin daha çok ısınmasını sağlamakta, yağmur kırağı gibi dış koşulları içeri vermemekte olup içerdeki ısı ve nem kaybını da azaltmaktadır. Daha bir çok katkısı ile naylon seracılığın olmazsa olmazıdır. Tamam alternatifi yok değildir, fakat alternatifi olarak cam hem çok pahalı, hem de doku gibi çok olumsuz koşullarda telafisi mümkün olmayan zararlar ortaya çıkabilmektedir.

Velhasıl a dostlar naylon ve plastik hayatın bir çok alanında olduğu gibi kırsalda ve köyde de çok ve çok önemli bir icattır. Traktör kadar yüzyılın icadı olmaya adaydır ve şimdilik muadili, alternatifi olmayan bir icat...

KARA ÇADIRIN KARA ÇOCUĞU