Çardak ve Yurt

 

ÇARDAK VE YURT

 

Yaz güzeldir ama kışı ve daha soğuk olacak günleri düşünmek ve yazdan, güzden kışa hazırlık yapmak gerek, yoksa çekirge misali kışın ortasında karınca kapısına köle oluruz. Kışın soğuğu kar gördekçe, yaz gelsin bir saray yapacağım diyen köpekler gibi yazın güzel zamanları da her ağacın gölgesi bir saray diye takılırsak ve kışı düşünmezsek, aç ve açıkta kalırız. Kışa hazırlık olarak; serin, havadar bir yerde bulunan, püfür püfür esen yaz yurdu yerine, kış yurdunu düşünmek ve yoksa yurt yeri belirlemek, önceki yıllarda yurda oturulmamış ve evvelinde yapılmamış ise güzel bir çardak yapmak icap eder.

 

ÇARDAK kuytu bir arkaçta, karı, kışı, soğuğu kesecek, yakınlarında ağacı, özellikle kışın yaprağını dökmeyen, sık yapraklı ve dallı, andız vari ağaçları bol olan, arkacında yada hemen yanında kıyısında ini, mağarası bulunan yerleri tercih etmek gerekir. Düz ayak olacak, çok tepeleme olmayacak, yolu izi olacak ama karda kışta, çamurda çıkılacak bir yolu, kuyusu vs.ye yakın olacak bir yeri kış yurdu olarak seçmek gerekir. Böylesi bir yurda, dört kenarı kuru veya ak toprak kumlu, çimentolu harçlı duvar yapılır yaklaşık 1-1,5 m seviyesine kadar. Tabi bir tarafı taşa, kayaya verilmeyecekse, eğer bir yada iki tarafı bir kayaya yada dağa dayanacaksa, kalan taraflara taş duvar yapılır ve kayaya getirilen taraflardan yağmur, kar yağdığında, yüzeysel yada aralardan, tabakalardan sızma şeklinde su gelmeyecek şekilde planlamaya özen gösterilmeli ve taş, kaya veya dağın durumu, konumu ve yapılacak çardağa göre yükseltisi vs iyi idrak edilmelidir. Eğer sızıntı veya yüzeysel akma şeklinde çardağın ve dolaysıyla evin içine su gelecek olursa, kış boyu sıkıntı yaşanır, yaşta çamurda ve karda kışta uykusuz gecelere, ıslanmış yataklı yorganlı eşyalara hazırlıklı olmak gerekir.

Uygun yer seçimi sonrasında çadır, ÇARDAK ve dolaysıyla ev için yapıma geçilir. İki, üç yada dört tarafa 1-1,5 m’lik taş duvar yapılır. Duvar yapılması aşamasında, kapının ve ocağın  geleceği yer, ortada SUNDURUM yada MERTEK denilen öz ağacı tutacak önde ve arkada birerden iki yada ikişerden dört olacak şekilde ÇATALLAR’ın yeri önceden belirlenir ve duvarlar ona göre yapılır. Ön ve arkadaki duvarlar yandaki duvarlardan daha yüksek olacak şekilde, hemen hemen çardağın boyuna gelecek seviyede yükseltilir. Duvarın yapılmasının ardından, PARDI denilen daha ince ve kısa, ikiye bölünmüş sırıklık ağaçlar kullanılarak, duvarın üstünden öz ağaca gelecek şekilde, çatılı evlerin çatısı şeklinde üçgen görünümü kazandırılarak, ağaçlar üst örtünün vasfına ve şekline göre gerekli sıklıkta, üzerine konacak malzemeleri ve kışın kar yükünü de taşıyacak sağlamlıkta döşenir. Şimdiki gibi üst örtü malzemelerinin olmadığı daha eski zamanlarda, üst örtü olarak, kıl çadır, ardıç gibi ağaç kabukları kullanılırmış. Ve böylesi üst örtü malzemesi kullanılacaksa daha sıklıkla döşenir PARDILAR. Fakat günümüzde, biraz daha ekonomik durumu iyi olanlar ise, çinko plaklar, branda, muşamba, cingıl benzeri malzeme üst örtü olarak kullanılacak ve araya soğuğu kesici yalıtım malzemelerinin de kullanımı yapılabilirse, o kadar sık sırıklık ağaç döşenmesine gerek yok. Ama kırsal yerde hala insanların ekonomik gücü ancak naylon örtü malzemelerine yeteceği için, hem yalıtım sağlayıp içerinin sıcaklığını daha kolaylaştırmak için ince sırıklık veya boyuna ikiye ayrılmış, yarılmış ağaçların daha sık olacak şekilde dizilmesi, döşenmesi usulüyle üst örtünün alt, sağlam malzemesi döşenir.

 

Çardağın çatı alt malzemesinin yerleştirilmesinin devamında üst örtülerin yerleştirilmesine geçilmeden önce, yurtta, çardakta çuval, yatak-yorgan, kılık-kıyafet, un-ufra-yiyecek gibi eşyaların üstüne yerleştirileceği, evin iç kısmının genelde üç yanında bulunan yerden 30-40 cm yüseklikte olacak şekilde taştan döşeme yada kenarları taş duvar ve orta kısmı ağaçların yatay yatırılması şeklinde, yüklük, yataklık yapılır. Ortada mertek, sundurum yada öz ağacını taşımaya destek olacak bir dikme ağaç yanında, çardağın ön tarafında evin iç kısmında bulunan ocak ve ocaklık yanında, çardağın ısınmasına destek olacak soba borusunun çıkacağı bir ön baca deliği ayarlanır. Yine ocağın, sobanın tütmesi yada içerdeki kötü havanın sirkülasyonu için, çardağın arka yanında yine öz ağacına yakın sevide bir banyo penceresi büyüklüğünde bir delik yada pencere bırakılır, genelde açıklık şeklinde yada gerektiğinde veya istenildiğinde açılabilir düzenekli bir pencere, delik bırakılır.

 

… 10.08.2020

 

Devamı gelecek.

 

 KARA ÇADIRIN KARA ÇOCUĞU